Proces Kwaliteit Leefomgeving Leefkwaliteit
Op verschillende fronten horen we bij AM Landskab de laatste tijd de roep om een ‘goed proces’ voor projecten in het ruimtelijke domein, processen voor gebiedsontwikkeling anno nu, voor het maken van Omgevingsvisies en voor alle andere ruimtelijke opgaven, waarbij het nodig is om meerdere partijen te betrekken. Er wordt over ‘een proces ontwerpen’ gesproken en er worden glamour termen gebruikt, zoals ‘lean’, ‘agile’ en ‘scrum’.
Maar geloof me, een goed proces is niet sexy, het is ploeteren met je voeten in het klei.

Praktijkvoorbeeld van een goed proces

Laten we een praktijkvoorbeeld van een ‘goed proces’ onder de loep nemen en kijken wat de succesfactoren waren. Een proces waarbij alle betrokkenen zich gehoord voelden en dat tot een mooi fysiek resultaat heeft geleid. Een proces waarbij de planning keurig werd gehaald en er in de inspraakfase géén plankosten werden gemaakt. Een proces dat ervoor zorgde dat het project unanieme steun kreeg van de omwonenden, de winkeliers, de projectontwikkelaar en het gemeentebestuur. Ik heb het over het proces rondom de herinrichting van winkelcentrum Mereveldplein in De Meern.

Vijf handreikingen voor een goed proces

De opgave was hier om het winkelcentrum te verbouwen en op te knappen, een tweede supermarkt toe te voegen en de openbare ruimte eromheen opnieuw in te richten met meer parkeerplekken.
Gebaseerd op dit praktijkvoorbeeld geef ik vijf handreikingen, in de vorm van ‘dingen die nodig zijn’ voor een goed proces en tegelijk dingen die totaal niet sexy zijn.

Er is altijd weerstand tijdens een proces

Pas ver in het proces kreeg AM Landskab een rol. Op dat moment waren er twee kampen ontstaan van winkeliers en bewoners met ieder hun eigen wensen en lag er een herinrichtingsplan waar geen van beiden tevreden over waren. Na een gesprek met de projectontwikkelaar en de gemeente legden we als bureau onszelf op om nieuwe oplossingen te schetsen, letterlijk en figuurlijk, en daarin alle partijen mee te nemen: winkeliers, bewoners, ontwikkelaar, uiteenlopende gemeentelijke afdelingen en het oorspronkelijke ontwerpbureau. Deze extra participatieslag moest wel binnen de planning blijven. Snel handelen was dus noodzakelijk.
Ik ging als eerste persoonlijk het gesprek aan met juist die mensen, die onvrede voelden. Enerzijds de winkeliers die meer parkeerplekken eisten, anderzijds de dorpsbewoners, die tegen bomenkap vanwege die parkeerplaatsen waren. Daarnaast de direct omwonende, die beslist niet zaten te wachten op een extra supermarkt. Ik begreep oprecht iedereen vanuit hun eigen optiek, maar zocht tegelijk ook of er een onderliggende reden voor die onvrede was. Ik kwam erachter, dat de winkeliers zich in de steek gelaten voelden vanwege het kwaliteitsniveau van het herinrichtingsplan (‘basisniveau’) en dat de omwonenden het laden en lossen, als extra lawaaierig ervoeren vanwege slecht asfalt.

Handreiking 1: Ga het gesprek open aan, met de weerstand.

Het proces breder trekken

Om uit de patstelling te komen van ‘géén één parkeerplek eraf’ tegenover ‘géén één boom kappen’ hebben we vervolgens de groep meepraters uitgebreid. AM Landskab is alle winkels binnen gestapt met ons verhaal over de noodzaak tot samenwerken. We hebben flyers en posters met een uitnodiging voor een ontwerpavond achtergelaten en de flyers daarna huis-aan-huis verspreid in een ruime radius om het winkelcentrum heen. Het aankondigen via verschillende lokale facebook accounts en de lokale krant ging soepel, maar dat flyeren, in de regen, en bovendien de tijd nemen voor alle verhalen die er op dat moment bij mensen kwamen opborrelen, dat is nou een van dingen die je gewoon moet doen. Weinig glamour, als een natte hond daar rondlopen. Maar het levert zoveel op, want voor je het weet, werkt de lokale bevolking als ambassadeur voor je boodschap en verspreiden zij het verder. Bovendien kom je er snel achter wie de sleutelfiguren zijn die je in ieder geval óók moet spreken.

Handreiking 2: Ga flyeren en een praatje maken, ook in de regen.

Gelijkwaardige samenwerking in het proces

Wil je in samenwerking iets voor elkaar krijgen, zal dat moeten gebeuren in een gelijkwaardige samenwerking. Dat heeft voor een deel met houding te maken. Projectleider vanuit de gemeente Etienne de Jager zegt het zo: “Ik werk vanuit de intentie dat we het allemaal samen moeten doen, ieder weliswaar vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid. Maar gewoon in een open en transparante houding.” Dat helpt een heleboel, zo een projectleider! Daarnaast heeft het ook met het organiseren van die samenwerking te maken. Heel praktisch gewoon. Wil je de mensen horen die normaal gesproken niet deel nemen aan ‘participatie’, luistert het nauw wát je organiseert en wáár je het organiseert.
We hebben de bewoners en winkeliers om tafel gekregen voor de ontwerpavond in het buurthuis direct aangrenzend aan het winkelplein. Wellicht een ietwat stoffige uitstraling in verhouding met een mooie zaal afhuren, maar het werkte wel laagdrempelig. Er kwamen mensen op af, die nog nooit bij een ‘participatie’ bijeenkomst waren geweest, maar wel allerlei ideeën hadden over de herinrichting van dit stuk openbare ruimte.

Handreiking 3: Ga in een stoffig buurthuis vergaderen.

De neuzen dezelfde kant op in het proces

Tussen het flyeren en de ontwerpavond door, was ik met Etienne op bezoek bij de gemeentelijke diensten om te polsen hoe veel flexibiliteit er in het herinrichtingsplan zat. Met dit in het achterhoofd hebben we samen met de bewoners en winkeliers verschillende oplossingen geschetst. Met een nieuwe configuratie van het plan zouden er én meer bomen bewaard kunnen blijven én zouden er voldoende parkeerplekken volgens de norm gerealiseerd kunnen worden. Daarnaast werd een voorstel gemaakt om vier bomen te verplanten, naar elders in het dorp. Er werden in plaats van homogene struiken een variatie aan bloeiende, vaste planten in de plantvakken bedacht. De winkeliers vonden het acceptabel, slechts drie parkeerplekken minder omdat ze zagen welke impact het behoud van de belangrijkste oude bomen voor de uitstraling betekende. De bomenliefhebbers konden zich in het voorstel vinden, omdat de biodiversiteit in zijn totaliteit zou toenemen. Wat een keuze leek voor óf parkeernorm halen óf bomen bewaren bleek niet zo te zijn. Een bevriende boer zei ooit tegen mij: ‘Er is altijd een derde oplossing’. Daar ga ik in ons werk altijd vanuit.

Handreiking 4: Zoek de ‘derde’ oplossing.

De kleine dingen in het proces

De projectontwikkelaar en de gemeente waren enthousiast over het nieuwe schetsvoorstel en de gemeente liet onderzoek verrichtte naar het verplanten van de bomen. Toen we met alle stakeholders weer om tafel zaten, kwam de uitslag. Het bleek dat drie Italiaanse populieren nauwelijks wortels hadden en dat er voor de vierde boom géén terug groei garantie zou worden gegeven. We spraken af, dat AM Landskab wat telefoontjes naar de lokale bedrijven zou plegen.
In de tussentijd hadden we namelijk veel ongevraagd, maar zeer welkom, advies ontvangen van lokale bedrijven over het verplanten van die ene boom. Er bleken maar liefst vijf ervaringsdeskundige op het gebied van boomverplanting in de buurt te wonen en die geloofden wél in een kansrijke verplanting. Uiteindelijk ging één daarvan de opdracht aannemen inclusief verantwoordelijkheid voor de nazorg.. Bovendien voor de helft van het geld dat het onderzoeksbureau vroeg. Daarna hebben we de bewoners bijeengeroepen en het blije nieuws vertelt dat de projectontwikkelaar akkoord was met alle aanpassingen, het minder blije nieuws van de populieren én weer het goede nieuws dat de mooiste boom naar de rotonde verderop zou gaan. Vooral dat laatste kreeg bijval. Ik was dus blij, dat we die ene hovenier waren blijven bellen! Soms gaat het om dingen die voor het proces klein lijken, maar voor mensen van groot belang zijn (voor de liefhebber, het filmpje van de boomverplanting).

Handreiking 5: Vergeet nóóit dat ene telefoontje te plegen.

Unaniem bestuurlijk besluit vanwege het proces

Bijzonder was, dat door de nieuwe schetsvoorstellen, het breed praten over het plan en het grote draagvlak van alle kanten, de gemeenteraad daarna unaniem voor het nieuwe plan heeft gekozen en ook nog heeft besloten om meer geld aan de herinrichting toe te kennen. Hiermee kon een extra kwaliteitsslag gerealiseerd worden in de bestrating; gebakken klinkers met sfeer verlichting in plaats van betonstraatstenen.

Bijvangst door het proces

Ik denk dat het hele traject positieve invloed heeft gehad op de manier waarop de Merenezen tegen de gemeente aan kijken. Ik was bijvoorbeeld met het bestuur van de winkeliersvereniging bij de wethouder op gesprek, dat ging heel gemoedelijk en Etienne de Jager heeft veel in het gebied rondgelopen. Deze mensen is hebben echt wel het vertrouwen, dat het zin heeft om mee te denken met de gemeente en dat er naar je wordt geluisterd. Ik denk niet eens, dat Etienne dat weet, maar nu noemen mensen hem in de buurt ‘de goede ambtenaar’!

De projectleiders over het proces

Paul van de Engh, Hoorne Vastgoed:
“Anne-Mette Andersen van AM Landskab heeft een belangrijke rol gespeeld in het proces van het herinrichten van het Mereveldplein in De Meern. Anne-Mette heeft van twee kampen één weten te maken. Het resultaat is erg mooi geworden en Hoorne Vastgoed krijgt er zeer positief reacties op”.

Etienne de Jager:
“Wat mij raakte is dat Anne-Mette echt de mouwen opstroopte en vanuit een positieve energie een bijdrage wilde leveren aan het leefbaar en aantrekkelijk maken van het Hart van de Meern. En dat was in mijn beleving precies de energie die op dat moment nodig was.”

 

Wil je dat wij in jouw proces voor ruimtelijke projecten ervoor zorgen, dat ‘de dingen die nodig zijn’ echt gebeuren? Dat kan. Bel ons voor de mogelijkheden om voor jullie een project te trekken.

Wil je een spoed-cursus van 1 dag om de tips en tops van samenwerking en brede co-creatie te leren? Dat kan! Informeer naar de incompany masterclass ‘Stop met bewonersavonden!’.