Meer dan vijftien jaar geleden heeft Anne-Mette van Lieshout-Andersen (toen werkzaam bij H+N+S Landschapsarchitecten) het stadscentrum van Tiel in co-creatie met ondernemers, bewoners en gemeente heringericht, al nam niemand toen het woord ‘co-creatie’ in de mond.
Het ‘wilde westen’
Situatie 2001, onoverzichtelijk en ontoegankelijk foto: H+N+S Landschapsarchitecten
De verschijning en het gebruik van de winkelstraten was in 2001 problematisch. Er was een soort ‘wild west’ ontstaan in het uitstallen van waren, vlaggetjes en terrasmeubilair en in het lukraak plaatsen van fietsen. Op het moment dat Anne-Mette van Lieshout-Andersen in het proces stapte, lag er al een concept herinrichtingsplan. Het plan was, op vraag van de gemeente, in nauwe samenwerking met de winkeliersvereniging gemaakt. Maar bij de presentatie tijdens een brede winkeliers- en bewonersavond kwamen er een en al bezwaren van een groepje ondernemers. Hoe kon dat nou?
Jonge versus oude generatie ondernemers
Het bleek dat de jonge ondernemers zich al langer niet gehoord voelden bij de oude generatie winkeliers en bij de gemeente. Ze waren niet tegen het plan op zich, maar het feit het door ‘anderen’ was gemaakt wekte per definitie al weerstand op en dat viel niet meer te veranderen. Een goede les, toen al, in hoe bewonersparticipatie niet moet! Het is zo belangrijk om íedereen te betrekken, niet alleen de mensen die zich van zelf aanbieden.
Dilemma’s oplossen, iedereen betrekken – hét AM Landskab Zandlopermodel
Ontwerpsessies
In de ontwerpsessies passeerden 3 scenario’s revue
Door ontwerpsessies te organiseren met zowel de jonge ondernemers als de ‘gevestigde orde’, maar ook met de bewoners van de bovenwoningen kwam de dialoog op gang. Er bleek bij de groep die niet gehoord was, een uitgesproken wens voor een gladde, vlakke tegelbestrating en harde handhaving van uitstalling, fietsparkeren en terraszones. Bankjes waren uit den boze want daar zouden ‘hangjongeren’ op gaan zitten. Dat leek een zielloos ontwerp te gaan worden en strookte niet met de eerste groep die een ‘gezellig’ ontwerp met o.a. hergebruik van gebakken klinkers voor ogen hadden.
Omgevingspsychologie
In het uiteindelijk herinrichtingsplan is gebruik gemaakt van omgevingspsychologie, iets dat we stelselmatig toepassen binnen AM Landskab. Met je inrichting van de openbare ruimte kan je faciliteren en stimuleren. Er werd een duidelijke uitstallings- en terraszone langs de gevels geïntroduceerd in een ander materiaal en andere kleur. Door een nieuwe klinker te kiezen in een flexibel verband, kon toch nog het gebakken materiaal terugkomen én een gladde vloer bereikt worden. De oude bomen zijn gehandhaafd om het beeld niet té nieuw en kil te laten worden. In één lijn met de bomen werd al het straatmeubilair en het fietsparkeren gesitueerd en naast de Febo kregen de ‘hangjongeren’ hun eigen reuzevlonder, een duidelijk afgebakende plek.
Eén van de terraszones
Gedrag positief beïnvloeden
Het juiste gebruik van de ‘winkelpromenade’ wordt niet afgedwongen maar gebeurt vanzelf
Het was opvallend om te merken hoe de inrichting onmiddellijk het gedrag ging sturen. Handhaving van uitstalling- en terraszones bleek niet noodzakelijk. Nu, meer dan vijftien jaar later, stalt iedereen nog steeds alles op het grijze materiaal en zetten de bezoekers hun fietsen keurig op lijn met de paar fietsnietjes, die gerealiseerd zijn. Ook de ‘sharedspace’ werd met het herinrichtingsplan geïntroduceerd, middels een plein van kinderkopjes waar je met de auto overheen kan. Later heeft de verkeerskundige vertelt, dat wat hij toen niet voor mogelijk hield, is gebeurt. De auto’s rijden er in een nette lijn overheen en rijden veel langzamer. Een groot compliment van iemand die aanvankelijke niet geloofde, dat je gedrag positief kan beïnvloeden met de inrichting van de openbare ruimte.
