Het ingediende idee van één van de omwonenden van De Boog – een speeltuin op een groot, semiopenbaar binnenterrein in hartje Utrecht – was zeer sympathiek. Waarom niet een deel van de speeltuin in alle uren ’s avonds en ’s nachts dat het gesloten is, aan het planten- en dierenleven wijden? Het heeft heel wat voeten in de aarde gehad, maar het is gelukt!
Spelen is vallen en opstaan


Spelen kan veilig én uitdagend zijn
AM Landskab als bemiddelaar
De rol van AM Landskab was om enerzijds een ontwerp te maken waar iedereen betrokken was bij het toekomstige beheer: Gemeente, Welzijn, de BSO in de tuin en waar de actieve bewoners mee uit de voeten konden en anderzijds een breed draagvlak voor het idee te creëren en te waarborgen, omdat er aanvankelijk maar één iemand zich voor het zelfbeheer had aangemeld. Parallel aan het ontwerpen van de speeltuin liep het overgaan van het sleutelbeheer van welzijn naar bewoners. Dit moment is aangegrepen om ook na te denken over de functies en het ontwerp van de gehele speeltuin in de toekomst en niet alleen over het deel waarvoor het oorspronkelijke bewonersidee was ingediend.
Wijkspeeltuin voor de toekomst
Samen met bewoners is een concept voor de wijkspeeltuin ontwikkeld voor nu en voor de toekomst. Het is geen toevallige keuze dat de, tijdens het proces opgerichte stichting, de term ‘Wijk’ aan speeltuin heeft toegevoegd. Er bleek tijdens de ontwerpavonden een uitgesproken wens voor een veel uitgebreider gebruik van de speeltuin. Dat wil zeggen, voor alle leeftijden, voor mensen zonder kinderen, voor activiteiten die niet alleen aan ‘spelen’ zijn gerelateerd, maar de gehele wijk als zodanig bedient. In het concept is het huidige herinrichtingsplan opgenomen met natuurlijk spelen, plek voor dierenleven en activiteitenvelden voor multifunctioneel gebruik. Daarnaast zijn er ontwerpideeën voor de toekomst opgenomen, zoals watergerelateerde natuur, een wilgentunnel, en een kiosk met terrasfunctie en een kleine buurtwerkplaats.
Extra financiële middelen genereren
Gezien alle ideeën die op tafel kwamen, tijdens het participatietraject heeft AM Landskab ingeschat dat het gereserveerde gemeentelijke budget niet toereikend zou zijn. De bewoners gaven aan, zelf te proberen extra financiën te genereren. Het ontwerp werd gemaakt met een optie voor een ‘boomhut’ op palen. Er werd in eerste instantie aan crowdfunding gedacht, maar aangezien dit een tijdrovend traject is en er weinig tijd tussen de definitieve kostenraming en aanlegfase was, heeft AM Landskab geadviseerd om fondsen te werven. De initiatiefnemer van het plan ging met een wervende schets van de boomhut op pad en het is gelukt om via het stimuleringsfonds van de Rabobank de financiering voor elkaar te krijgen.

Concept met oog op de toekomst maakt het ontwerp duurzaam
Gevoel voor eigenaarschap leidt tot zelfbeheer

Het gevoel van eigenaarschap is cruciaal voor kans op zelfbeheer

Studenten van Hogeschool Utrecht
Bij de start van het project heeft AM Landskab met een kleine ‘kerngroep’ van actieve bewoners een plan gemaakt om draagvlak te creëren en gezamenlijk een doeltreffend herinrichtingsplan te maken. Er zijn studenten van de HU ingezet voor onderzoek en PR. AM Landskab is hierbij opdrachtgever geweest voor hun praktijkonderzoek over het betrekken van bewoners in groene zelfbeheerprojecten in de stad. De studenten hebben gebruikers opgezocht en bevraagd over hun waardering van en wensen voor De Boog. Daarnaast hebben de studenten aangebeld bij de omwonenden met een kleine enquête over toekomstige
activiteiten in en beheer van de Boog en wat zij er zelf in zouden willen betekenen.
Kinderparticipatie
Als eerste zijn de kinderen, die de huidige speeltuin gebruiken, betrokken. Er is een ontwerpworkshop gehouden met de kinderen van de buitenschoolse opvang gevestigd in De Boog, waarvoor ook kinderen uit de buurt waren uitgenodigd. De kinderen hebben eerst individueel, middels stickers op grote vellen papier, aangegeven welke toestellen en plekken ze veel gebruiken, welke minder en wat er volgens hun verwijderd mag worden. AM Landskab heeft het idee met eetbaar groen en een plek voor vogels en diertjes besproken. Vervolgens hebben de kinderen hun wensen voor vernieuwing getekend. AM Landskab zette de kinderen hierbij bewust in groepjes, waardoor er leuke discussies ontstond om tot gezamenlijke keuzes te komen.

Collages van kinderen als eerste inspiratiebron

Hands-on workshop volwassene
In de eerste bijeenkomst met de volwassen gebruikers is gekozen voor een actieve ontwerpworkshop. De omwonende, de gemeente en Doenja, de welzijnsorganisatie, waren bij de workshop aanwezig waardoor gelijk alle punten op tafel kwamen. AM Landskab heeft tekeningen van de kinderen als input gebruikt. Samen met inspiratiebeelden van AM Landskab van de knelpunten en de kansen, bood dat munitie voor de deelnemers om in groepjes verder na te denken over de nieuwe invulling. De deelnemers verraste zichzelf door op veel nieuwe ideeën te komen en een enkeling werd gestimuleerd om een schets te maken.
Van jaren ’60 speeltuin tot wijktuin anno 2015
Het ontwerp van de tuin dateert uit de jaren ’60, is van een Deense landschapsarchitect en geïnspireerd op de bouwspeeltuinen in Denemarken uit die tijd. Kinderen lekker laten rommelen in stadsnatuur binnen bepaalde (ontwerp)kaders. In de loop der jaren is deze oorspronkelijk groene oase in de stad, steeds minder natuurlijk geworden, er is bebouwing toegevoegd o.a. ten behoeve van een BSO en er zijn standaard speel- en klimtoestellen aangebracht.

In 1949 ontworpen door Deens Landschapsarchitect volgens ‘Bouwspeeltuinprincipe’

Metamofose van het asfaltveld
Biodiversiteit en beheer
In het ontwerp speelt ‘eetbaar groen’ een rol. Langs de rand van de gehele speeltuin zijn struiken met eetbare bessen en notenbomen geplant en bij het ‘activiteitenveld’ appel- en pruimenbomen. In de keuze voor struiken is er ook gericht naar de voedselbehoefte van vogels en kleine dieren gekeken en er zijn vaste planten, die vlinders en insecten aantrekken geïntroduceerd. In de nieuwe situatie gaat een deel van het beheer over van Welzijn en de gemeente naar de bewoners. Het ontwerp is gemaakt vanuit een duidelijke beheervisie over ‘natuurlijk groenbeheer’ met afgebakende taken voor elke partij.
Oude speeltoestellen krijgen een tweede leven

Speelcircuit met nieuwe en oude speeltoestellen






Van standaard speeltuin tot multifunctioneel wijktuin met natuurlijk spelen, plek voor alle leeftijden en ruimte voor de natuur