Schuurlab – nieuwe coalities

Schuurlab , één van de landelijke Stadslabs ondersteund door het Stimuleringsfonds van de Creatieve Industrie, is ontstaan vanuit de zoektocht met ondernemers in het project ‘Rijnenburger identiteit als troef’. AM Landskab is toen met open vizier het gebied in gestapt en gaandeweg is door de bewoners, gebruikers en stakeholders een Waardenkaart en een Kansenkaart ontstaan. Polder Rijnenburg is formeel uitgeroepen tot ‘Pauzelandschap’ tot 2030, maar de ontwikkelingen van onze samenleving gaan door, hoe verhoudt zich dit tot elkaar? We kijken met alle partijen integraal naar het gebied en naar welke kansen we nu kunnen pakken. Steeds meer representanten van stakeholders in het gebied of individuele initiatiefnemers sluiten zich aan bij Schuurlab, dat in februari 2017 als een verbindend ontwerperscollectief begon.

Voedingsbodem creëren

Naast de gebruikelijke cultuurhistorische en landschappelijk studies te raadplegen en formele stukken zoals structuurvisie, groen- en recreatieambitie te bestuderen, hebben we vooral heel veel gesprekken gevoerd met steeds andere partijen en op steeds andere manieren.
We zijn ‘op de koffie bij de boer’ geweest, hebben tuinen en borrels bezocht en een fiets rondleiding gehad van een bewoonster. We hebben de ‘grote spelers’ gesproken en met elkaar verbonden.

Met de provincie Utrecht zijn we op gesprek geweest bij de grondeigenaren en tevens projectontwikkelaars en we hebben de ideeën van de Kansenkaart met heel veel mensen gedeeld tijdens een informatiemarkt van de gemeente Utrecht over duurzame energie.
We hebben uiteenlopende bijeenkomsten georganiseerd, zie bijvoorbeeld het filmverslag van een werkatelier met bewoners, toekomstige stakeholders, provincie en waterschap.

De commissie heeft ontwerpbureaus en bewonersgroepen betrokken bij het advies

In onze aanpak worden we gesterkt door het advies ‘Verbindend Landschap’ van de Raad van de Leefomgeving & Infrastructuur (Rli), over het omgaan met de energietransitie. De onderstaande stappen worden geadviseerd:

1. Benut de duurzaamheidstransities om waardevol landschap te creëren;
2. Verken de betekenis en de waarden van het landschap in een open gesprek met bewoners en bezoekers;
3. Maak gebruik van een ontwerpende benadering bij de ruimtelijke vertaling van transitieopgaven.

AM Landskab heeft contact gelegd met de voorzitter van de adviescommissie en samen met haar en de wethouder energie van de gemeente Utrecht hebben we de aanpak besproken. Schuurlab hoopt ook in deze, bewonerswensen met overheidstaken te kunnen verbinden en de energietransitie in te zetten om nieuwe ruimtelijke en economische waarden in Rijnenburg te creëren.

Door de zoektocht van Schuurlab naar kansen voor het Pauzelandschap zijn we met de betrokkenen tot de conclusie gekomen dat de overkoepelende insteek voor het gebied zou kunnen zijn om in te zetten op groene Recreatie & Toerisme. We hebben Rijnenburg bekeken op twee schaalniveaus. Het grote schaalniveau is de dynamiek om het gebied heen. Daar zien we bijvoorbeeld nieuwe ontwikkelingen op het gebied van recreatie in het naastgelegen IJsselstein, het weer oppakken van de woningbouw in Leidsche Rijn met de daaruit voortvloeiende recreatiebehoefte, behoefte aan zwemwater voor IJsselstein en Nieuwegein en de toenemende druk op het ‘roeibaanwater’ in de stad Utrecht. Op kleine schaal, het ‘boerderijniveau’, zien we dat de meesten boeren zonder opvolger zitten, momenteel de grond tijdelijk pachten en binnenkort de pensionsleeftijd hebben bereikt. Enkele jonge boeren willen juist hun bedrijf op de kaart zetten door mensen aan te trekken, met bijvoorbeeld een maïsdoolhof en een melk- en eierenautomaat.

Bij de automaat stoppen zowel zwarte Audi’s als fietsers met tent achterop

Het nieuwe fietspad vormt een recreatieverbinding tussen Utrecht en IJsselstein

Groene Recreatie & Toerisme als thema kan ingezet worden op verschillende schaalniveaus maar ook in verschillende tijdsbestekken. Op dit moment kan het thema leidraad zijn voor de transformatie van agrarische bedrijven, in de nabije toekomst kan het de ambitie voor een ‘Energielandschap’ ondersteunen en in de verdere toekomst input geven voor een groene, duurzame en andersoortige woonwijk. De ‘landschappelijke casco’ die door de Kansenkaart ontstond, kan verschillende functies en opgaven voor het gebied slim koppelen, zoals de waterbergingsbehoefte, biodiversiteit stimuleren en zowel mooie zichten als de recreatieve routes waarborgen. Een mooi begin van de landschappelijke casco zou zijn, om een nieuw ‘koppelstuk’ voor een fietspad aan te leggen, dat als ‘trigger’ kan werken voor ontwikkelingen. Dit koppelstuk gaat een bestaand dijkweggetje verbinden met een fietspad, die de provincie binnenkort in het Hollandsche IJsselgebied aanlegt.
Schuurlab voert voortdurend gesprekken met de provincie, de grondeigenaren, gemeente Utrecht en niet in de laatste plaats de boeren, die nu (nog) agrarisch gebruik maken van het dijkweggetje, om te stimuleren dat het realiseren ook echt van de grond komt.

Schuurlab heeft door middel van ‘ontwerpend onderzoek’ laten zien hoe het thema Groene Recreatie & Toerisme een leidraad kan zijn voor de transformatie van een agrarisch bedrijvenerf naar een duurzame boerentuin. In dit geval een erf met een oude boerderij, waarbij de wens van de boerenzoon is om een oude, vervallen schuur te vervangen door een Bed & Breakfast. Tijdens ‘Rijnenburgeridentiteit als troef’ werd een prijsvraag uitgeschreven voor een slogan voor het eigen gebied. De winnende slogan ‘Rust, Ruimte Rijnenburg’ heeft de sfeer van de ontwerp bepaald.

Zie het ontwerp van de duurzame boerentuin.

Impressie oude graansilo in een nieuw jasje

Uitgaande van ‘Groene Recreatie’ zou de plek van de modelvliegclub er zo uit kunnen zien

Dat het landschap betekenis voor ‘het buurtschap’ zoals de bewoners rondom de Nedereindseweg zich zelf noemen heeft, getuigen de familieverhalen van de ‘Rijnenburg glossy’, een boek uitgegeven door bewoners voor bewoners, die één van de bewoners ons heeft uitgeleend. We zijn in gesprek gegaan met verschillende bewoners en de historische verenigingen om het gebied heen en bevlogen natuurliefhebbers hebben contact met ons opgenomen. Van iedereen horen we dan hetzelfde. Het cultuurhistorische landschap is ver terug te voeren in de tijd en er moet respectvol mee om worden gegaan. Dat betekent goed kijken naar de uitwerking van initiatieven. Voegen ze waarde toe? Ondersteunen ze het ‘landschappelijke casco’, helpen ze mee met het creëren van een nieuw landschap?

Met die vraagstukken houdt Schuurlab zich momenteel bezig. Een hele concrete en meteen uitvoerbare actie is, dat Schuurlab afspraken heeft gemaakt met Stichting de Heem, die ‘moeilijk plaatsbare’ mensen in het gebied tijdelijk huisvest en één van de boeren. Binnenkort komen er drie cliënten om zijn wilgen te helpen knotten. Op die manier krijgt het landschap sociale, en voor de cliënten ook, economische waarde.

De wilgen worden binnenkort door cliënten van de Heem geknot